Repetitietaal. Als je weet wat en hoe je het moet zeggen ben je al een heel eind!

De kracht van het taalgebruik tijdens een repetitie is niet te overschatten. Goede constructieve informatie gegoten in korte en duidelijke instructies. Met de juiste toon, in de juiste dynamiek en passie.

 Repetitietaal

De taal van de repetitie kent vele varianten en dimensies. Door de dirigent wordt informatie gedeeld en verstrekt aan het orkest. Het is een permanente wisselwerking tussen dirigent en orkest.

Het delen van deze informatie kent in haar basis drie dimensies.

• De gesproken taal
• De gebarentaal, de gestiek/dirigeren
• De non-verbale taal/bodylanguage

Op een natuurlijk wijze kan een dirigent deze drie manieren combineren teneinde het repetitieproduct prettig en constructief te laten verlopen. Alles uiteraard met dat ene doel: speelplezier en een goed concert.

Een bewuste toepassing van de combinatie van de hier genoemde drie dimensies kan een versterkende werking hebben bij het repetitieproces (serie repetities).

Een repetitieproces vraagt van de dirigent in haar manier van communiceren een grote mate van diversiteit, flexibiliteit, takt en overdenking. Zijn taalgebruik, naast de wijze van dirigeren, verlangt bijvoorbeeld aan het begin van het repetitieproces, een andere aanpak dan de laatste repetities vooraf aan het concert. Het denken in processen kan enerzijds zeer sterk de progressie van het muzikale product en anderzijds de totale beleving van de repetities beïnvloeden.

De kracht van het goede verloop van een repetitie is in taalgebruik een sterke afwisseling in de toepassing van de drie bekende E’s: Education, Empowerment en Entertainment. ( Remco Claassen: Verbaal Meesterschap) Zie de website bij ‘Boekbespreking’.

De toepassing van deze drie E’s is zeker verbaal gezien nog niet zo makkelijk en voorspelbaar.

Op welke wijze doe ik aan Education? Op welke manier doe ik aan Empowerment? Op welk moment pas ik Entertainment toe?

Tijdens een repetitie kan de afwisseling tussen deze drie E’s telkens in een andere verhouding staan. Het ene moment is er meer educatie nodig om een beetje empowerment toe te passen om vervolgens middels een grappige opmerking de spanningsboog te laten varen. De ene repetitie heeft meer educatie nodig dan de andere. Zeker in het begin van een serie van repetities. Het empowermentdeel wordt steeds groter naarmate het concert nadert. Een repetitie zonder entertainment is dodelijk en treft geen enkel doel in het gezamenlijk musiceren. Het zal duidelijk zijn dat de toepassing van de drie E’s in elk leerproces mogelijk en wenselijk is.

Het leiden van een repetitie is ontegenzeglijk een vak dat je moet leren. Voor dat leerproces moet je open staan. Het leerproces kun je vanuit jezelf sterk beïnvloeden en verder ontwikkelen. Bezoek repetities van goede dirigenten en orkesten; bekijk repetities via de digitale snelweg; analyseer je eigen repetitie a.h.v. gemaakte video-opnames. Simpelweg: je moet er gewoon veel mee bezig zijn hoe het e.e.a. uitgelegd moet worden. Dus ook thuis achter de studietafel of in de auto of tijdens het wandelen etc.

De vakinhoudelijke kennis is belangrijk. De kennis dagelijks aanvullen is een vorm van Lifelong Learning. Kennis vergroten kan deels door het lezen van boeken en artikelen e.d.

Zo ook het taalgebruik zal zich daardoor ontwikkelen. De verruiming van het taalgebruik

zal ten goede komen bij het leiden van repetities.

Deze kennis zal maar deels of helemaal niet haar doel bereiken als de manier van communiceren, door taalgebruik – dirigeren en/of bodylanguage, met te weinig overdenking, tactiek en respect naar de muzikanten toe wordt toegepast.

Vragen, stellingen en overdenkingen m.b.t. de taal van de repetitie: de repetitietaal

De legendarische dirigent Sergiu Celibidache zei ooit in een interview: ‘Een repetitie is 1000x neen. Het concert is 1x ja’.

Het repetitieverloop

• Op welke wijze heet je iedereen welkom op de repetitie? (Laat negatieve emoties thuis). Wees blij dat de mensen er zijn die er zijn. Geef geen blijk van irritatie van de afwezigheid van sommigen. Het beïnvloedt vaak negatief jouw non-verbale taal en heeft invloed op het repetitieproces
• Geef non-verbaal of anders blijk dat je zin hebt in het gezamenlijk musiceren en het leiden van de repetitie
• Het is aan te raden het orkest vooraf te informeren welke werken er gerepeteerd worden. Schept rust en duidelijkheid!
• Op welke wijze vraag je om het volgende werk/compositie? Laat je reeds blijken zin te hebben in een volgende compositie?
• In hoeverre ben je in het vragen en ‘eisen’ van een hoge mate van concentratie bewust bezig met het moment van de repetitie? Zoals bijvoorbeeld ‘primetime’ of het slot van een repetitie. In feite zijn het momenten die een ander concentratielevel vragen
• In hoeverre houd je rekening met de reeds ‘verbruikte energie’ tijdens de repetitie als we richting het laatste kwartier gaan?
• Het absorberen van informatie heeft een grens. Geef je ogen en oren de kost. Orkestleden hebben een sterke non-verbale manier van communiceren kunnen op een ‘heerlijke manier’ duidelijk maken dat de ‘spons vol is’.
• Het geven van een compliment is belangrijk, gewenst en noodzakelijk voor elke repetitie. Doe het oprecht en selecteer je woorden. Als je overdrijft mist het het doel en wordt het ongeloofwaardig
• Een welgemeend compliment kan sterker zijn en meer bijdragen aan het verbeteren van het product dan welke kritische opmerking dan ook
• Op welke wijze houd je rekening met het kennis- en denkniveau van de grote diversiteit aan muzikanten binnen het orkest
• Goede muzikanten die minder presteren krijgen meer kritische opmerkingen dan zwakke muzikanten met een minimale vooruitgang maar met een maximale inspanning
• Op welke wijze start je de tweede helft van de repetitie? Uiteraard in geval bij het gebruik van een pauze!
• Maak nooit grapjes met alleen de eerste rij. Iedereen mag lachen!
• Op welke wijze sluit je een repetitie? Til je de positieve sfeer van de ene repetitie via een dankwoord over naar de volgende repetitie?

Muzikale informatie

• Wanneer en hoe geef je uitleg over de achtergrond van de partituur? Doe het gefaseerd over meerdere repetities. Maak er niet een college van. Een overkill aan informatie kan zeer negatief werken en uiteindelijk het doel voorbijschieten
• Denk na over het taalgebruik over een serie van 15 repetities. Van muzikaal zakelijk naar alleen muzikaal, stimulerend en waar nodig in beeldspraak
• Wees steeds zeer concreet en gebruik zo weinig mogelijk woorden. Muzikanten komen om te musiceren!
• Geef telkens maar één uitleg. Ga niet in een informatief moment een bepaald onderwerp op drie verschillende manieren verklaren. Het kan zijn dat dat verhelderend werkt maar de praktijk geeft vaak blijk van onnodig herhalen van dezelfde informatie maar telkens op een andere manier. Dodelijk voor de concentratie. Maak de informatie compact en zorg dat iedereen het begrijpt. Twijfel je? Vraag het gewoon!
• Train jezelf om zeer concreet te zijn
• Een metafoor kan verhelderend werken
• Op welke wijze geef je uitleg over speelmanieren? Zorg dat je instructie correct is. Vraag als het nodig is professionele musici naar goede info.
• Op welke wijze geef je uitleg over mengklanken? Kun je concreet uitleggen met een minimum aan woorden wat het ‘Empowerment’ is?
• Heb je voldoende kennis over de compositorische elementen?
• Heb je voldoende kennis over alle woorden die in de partituur voorkomen?

Stemgeluid

• In hoeverre is je manier van praten motiverend – inspirerend – stimulerend – opbouwend kritisch? Opnames maken van enkele repetities kan zeer verhelderend werken!
• Is jouw stemgeluid voldoende dynamisch?
• Is jouw stemgeluid voldoende dat iedereen jou kan horen en dus ook achter in het orkest?
• Ben je bewust van het feit dat de manier van praten in tempo en dynamiek gerelateerd is aan de compositie die je op dat betreffende moment repeteert?
• Alle informatie is bedoeld voor iedereen. Wees bewust dat de informatie voor bijvoorbeeld de eerste rij van het orkest goed bruikbaar kan zijn voor iedereen
• Wat zeg je niet?
• Zeg je iets met woorden of met een mimische uitdrukking die boekdelen spreekt?
• Maak je non-verbaal duidelijk dat je tevreden of ontevreden bent over een ‘zojuist gespeelde passage’?

Zingen

Een noodzakelijk instrument tijdens het leiden van een repetitie is naast je spreekstem ook je zangstem. Het goed functioneel gebruik maken van je zangstem wordt nogal eens onderschat. Het te pas en onpas inzetten van je zangstem is, zoals vaak blijkt in de praktijk, kwalijk en ondoordacht te noemen als je iets voorzingt dat:

• niet in de juiste toonsoort is
• onzuiver is en vele onzuivere intervallen bevat
• zonder interpretatieve muzikale uitdrukking
• geen muzikale eenheid is
• fout stemgebruik etaleert
• niet met ademsteun wordt gezongen
• een los niks zeggend motief voorzingen dat niets toevoegt aan het moment van de repetitie

Het goed toepassen van het zingen ter verduidelijking van een muzikaal fragment kan zeer verhelderend werken en een meerwaarde zijn voor het repetitieproces.

Het nemen van een serie zanglessen kan het gebruik van je zangstem sterk bevorderen. 

Wees duidelijk. Het helpt!

 Alex 

Terug